İZMİR MÜZELERİ - I

İzmir Arkeoloji Müzesi (Merkez)

İonia Bölgesi’nin önemli kentlerinden biri olan Smyrna (İzmir) yöresinde bir müze kurma düşüncesi ilk kez Aziz Ogan tarafından ortaya atılmıştır. Aydın ve İzmir havalisi Asar-ı Atika Müfettişi olarak 1914 yılında yöreye gelen Aziz Ogan burada yapılan yabancı kazılarda Osmanlı Hükümeti’nin temsilciliğini de yapmıştır. I.Dünya Savaşı ve ardından İzmir yöresinin Yunan işgali nedeniyle burada yapılan kazılar ve müzecilik çalışmaları hemen hemen bütünüyle durmuştur. İzmir’in kurtuluşu ve Cumhuriyetin ilanından sonra İzmir’de müzecilik çalışmalarına yeniden başlanmıştır. Bundan sonra toplanan eserler İzmir İdadi Mektebi (I.Sultani Mektebi) olan ve daha sonra Adliye Binasına dönüştürülen binanın bahçesinde toplanmıştır. Böylece İzmir’deki müzenin temelleri resmi olarak atılmıştır. Bu eserler arasında mimari parçalar, kabartmalar, heykeller, Teos antik kentine ait Dionysos Mabedine ait frizler, Yunan işgali sırasında Nysa (Sultanhisar)’da Atina Müzesi uzmanları tarafından kazılarda ortaya çıkarılan ve Atina’ya götürülmek üzere iken, İzmir’in kurtuluşu nedeni ile İzmir’de kalan eserler bulunuyordu. Bunlar da İzmir Hükümet Konağı bahçesinde koruma altına alınmıştır.

Aziz Ogan 1924–1925 yıllarında müze kurmak için çalışmalara başlamış, bunların dışında çevredeki eserleri toplamış ve bir araya getirmiştir. Savaş sonrasında İzmir’in bir kısmının yakılıp yıkılması ve müze için uygun bina bulunması güçleşmiştir. Aziz Ogan Basmane semtinde, Basmane İstasyonuna yakın, Kapılar Mevkiinde yanmamış bir kilise (Ayavukla-Gözlü Kilisesi) bulmuş ve bu binayı müze olarak kullanmıştır. Bundan sonra müzenin zenginleştirilmesi için çalışmalar sürdürülmüş Balıkesir, Aydın, Manisa, Denizli ve Muğla gibi çevre illerden de eserler getirilmiştir. Aziz Ogan’ın başka bir görev için müzeden ayrılmasından sonra İzmir’in tanınmış ailelerinden gazeteci ve yazar Selahattin Kantar müzeye müdür olarak atanmıştır. Yeni müdür çalışmaları devam ettirmiş ve İzmir’de de arkeolojik kazıları başlatmıştır.

İlk müzede İnkılâp (Devrim) seksiyonu ile Etnografya seksiyonu ve kütüphane kurulmuştur. Etnografya bölümünde tekke ve zaviyelerin kapatılmasından sonra toplanan tarikat eşyaları, yazma eserler, Milas’taki Ahmet Gazi Camisi’nden getirilen minber, Birgi Ulu Camisi’nden getirilmiş XVIII. yüzyıla ait Kula, Uşak ve Gördes halıları ve Söke Balat Köyü’nden Menteşeoğullarına ait mezar taşları sergilenmiştir. Ayrıca savaş sırasında sahipleri bilinmeyen ambarlarda bulunan eşyalar arasından seçilen kitaplar ve tablolarla da küçük bir galeri meydana getirilmiştir.

Cumhuriyet dönemi valilerinden Kazım Dirik Paşa’nın eski eserlere merakı ile de bu konuyla ilgili bir cemiyet kurulmuştur. Bu cemiyetin 1. maddesine göre İzmir içerisinde ve İzmir bölgesinde mevcut olan Milli övünç kaynağı taşınır ve taşınmaz mimari eserler ile çeşitli kavimlere ait her çeşit anıtların eserlerin korunmasının yanı sıra halkın bilgilendirilmesine ve yararlanmasına dönük yayınlar yapmak amacıyla “İzmir ve Havalisi Asarı Atika Muhipleri Cemiyeti” kurulmuştur. Bundan sonra kuruluş çalışmaları tamamlanan müze 15 Şubat 1927’de açılmıştır.

İzmir Müzesi’nin ilk rehberi Aziz Ogan tarafından 1927 yılında Türkçe ve Fransızca, ikinci rehberi de 1932 yılında yayınlanmıştır. Cemiyet bundan sonra Bergama ve Efes rehberlerini de hazırlamıştır.

Atatürk İzmir’i ziyareti sırasında, 3 Şubat 1931’de İzmir Müzesi’ni gezmiş ve müzenin hatıra defterine “İzmir Asarı Atika Müzesini gezdim. Büyük himmet ve dikkatle istifadeli bir hale getirilmiş, memnun oldum” ibaresini yazmıştır.

İzmir Müzesi Ayavukla (Gözlü) Kilisesinin eserlerin çoğalması nedeni ile yetersiz kalmış ve İzmir Fuar alanında ikinci arkeoloji müzesi 1951 yılında açılmıştır. Bundan sonra eserlerin daha da artması nedeni ile Konak’ta Bahri Baba Parkı içerisinde 5000 m2’lik bir alanda yeni ve modern bir müzenin yapımına başlanmış, bu müze 11 Şubat 1984’te ziyarete açılmıştır.

İzmir Arkeoloji Müzesinde Aphrodisias, Milet, Magnesia, Tralles, Bodrum-İassos, Stratonikeia, Bergama, Efes, Çandarlı, Notion, Claros, Larissa, Kyme, Klazomenai, Bayraklı, Kolophon, Erythrai, Teos, Lebedos, Phokaia, Panaztepe gibi örenyerlerinden çıkarılan eserlerle daha da zenginleşmiştir. Müzede Prehistorik Çağlara ve MÖ. 3000’e tarihlenen pişmiş toprak eserler ve buluntulara yer verilmiştir. Bunların arasında Protogeometrik, Geometrik döneme ait keramikler, Arkaik dönemin kırmızı ve siyah figürlü vazoları, Helenistik dönemin hydriaları, cam vazolar, şişeler, masklar, çeşitli heykeller, eros heykelcikleri, Arkaik Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait altın, gümüş ve değerli taşlardan oluşan süs eşyaları, çeşitli dönemlere ait sikkeler, Arkaik dönemden başlayarak Roma dönemi sonuna kadar tarihlenen çeşitli mermer heykel, portre, büst ve masklar bulunmaktadır.

Müzenin arkeoloji bölümünde Erken Grek keramiklerinden Lebes Gamikos’u, Terakota Pinaxs, Onpolos, Gutus, Alabastronlar, Aryballoslar, Dinoslar, Lekanisler, Oinochoeler, Kylixler bulunmaktadır. Bunun yanı sıra İzmir Ballıkuyu’dan bulunan mozaik pano, Efes’ten getirilen duvar panoları, Kyme’den bulunmuş bronz atlet heykeli, Diademler, aynalar, Erythrae (Ildırı) Kore heykeli, Claros’dan oturan adam heykeli, Selçuk yakınındaki Belevi Mauseleum’undan erkek tasviri, İzmir’den Helenistik heykeller onları tamamlamaktadır. Ayrıca Herakles, Asklepius, Aphrodithe, Demeter, Nike, Hermes, Filezof, Rahibe, Athena heykelleri, lahitler ve arslan heykelleri de müzede bulunmaktadır.

Müze bahçesinde ise Helenistik ve Roma dönemine ait mimari parçalar, frizler, lahitler ve büyük ölçüdeki antik eserlere yer verilmiştir.

Halil Rıfat Paşa Caddesi No:4 Konak
Tel 0232) 489 07 96
Faks 0232) 483 06 11

Etnografya Müzesi (Merkez)

İzmir Halil Rıfat Paşa Caddesi’nde bulunan Etnografya Müzesi İzmir’in eski sivil mimari örneklerinden birisidir. Neo-Klasik üslupta yapılmış olan bu bina 1831 yılında vebalılara mahsus St.Roch Hastanesi olmuş, Fransızlar tarafından onarılmış 1845’ten sonra fakir Hıristiyan ailelerinin bakımına ayrılmıştır.

İzmir’in kurtuluşundan sonra terk edilen bu yapı Hıfzısıhha Müessesesi ve Sağlık Müdürlüğü olarak kullanılmış, 1984 yılında da Etnografya Müzesi olarak kullanılmak üzere Kültür Bakanlığı’na devredilmiştir.

İzmir Arkeoloji Müzesi’ne bitişik olan bu yapı zemin kat üzerine üç katlı bir bina olup, bir ve ikinci katları teşhir salonlarına, üçüncü katı da İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne ayrılmıştır. Müzede İzmir ve yöresinin XIX. yüzyıl sosyal yaşamından eserlere yer verilmiştir. Bu nedenle de yöresel tenekecilik, çömlekçilik, nalıncılık, göz boncukçuluğu, tahta baskıcılık, halı dokumacılık, urgancılık, keçecilik ve saraciye gibi el sanatları burada sergilenmiş ve tanıtılmıştır.

Müzenin birinci katında XIX. yüzyıl konuk odası, el işlemeleri, hamam takımları, göz boncuğu fırını ve burada yapılan boncuk örnekleri, İzmir’in ilk Türk eczanesi olan İttihat Eczanesi canlandırılmıştır. Ayrıca İzmir’in meşhur şerbeti Demirhindi ile ilgili bir bölüme de yer verilmiştir. Bunların yanı sıra halk oyunları, deve ve deve güreşleri, efe ve efe giysileri ile para keseleri, sedef kakma eşyalar ve cam işleri de burada sergilenmiştir.

Müzenin ikinci katında İzmir yöresine özgü XIX. yüzyıl gelin odası bulunmaktadır. Burada vitrinler içerisinde gelinlikler, gelin başları, kadın süs eşyaları sergilenmiştir. Bunların yanı sıra yöresel oturma ve sünnet odaları da görülmektedir. Yöresel mutfak eşyaları, Osmanlı devri sikkeleri, el yazmaları, kitaplar ve yazı takımları da onları tamamlamaktadır.

Halil Rıfat Paşa Caddesi 3.Konak
Tel : (0232) 489 07 96

Atatürk Müzesi (Merkez) İzmir 1.Kordon (Atatürk Caddesi)’da bulunan ve eski İzmir sivil mimari örneklerinden biri olan bu yapıyı 1875–1880 yıllarında halı tüccarlığı yapan Ermeni asıllı Takvor isimli bir kişi konut olarak yaptırmıştır.

İki katlı olan bu yapı İzmir’in kurtuluşu sırasında 9 Eylül 1922’de terk edilmiş ve daha sonra bir süre İzmir’e giren Türk ordusunun karargâhı olarak kullanılmıştır. İzmir’de 17 Şubat 1923’te İktisat Kongresi yapıldığı sırada Atatürk çalışmalarını burada sürdürmüştür. Kongrenin bitiminden sonra yapıyı hazine Naim Bey isimli bir kişiye otel olarak kullanılmak üzere kiralamıştır. Atatürk İzmir’e geldikçe İsmet İnönü ile birlikte Naim Palas isimli bu otelde kalmıştır.

İzmir Belediyesi 13 Ekim 1926’da bu yapıyı satın almış ve içerisindeki eşyalarla birlikte Atatürk’e hediye etmiştir. Atatürk’ün ölümünden sonra yapı veraset yoluyla kız kardeşi Makbule Baysan’a geçmiştir. Bundan sonraki yıllarda İzmir Belediyesi Atatürk’ün kaldığı bu yapıyı müze yapmak üzere kamulaştırmış ve müze Atatürk’ün İzmir’e gelişinin 19. yılına rastlayan 11 Eylül 1941’de törenle ziyarete açılmıştır.

Müze 5 Ekim 1962 tarihinden itibaren Atatürk İl Halk Kütüphanesi ve İzmir Şehri Atatürk Müzesi ismi ile hizmet vermiştir. Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı 28 Aralık 1972’de yapının mülkiyetini İzmir Arkeoloji Müzesi’ne vermiştir. Bundan sonra yapı restore edilmiş, yeniden düzenlenerek 29 Ekim 1978’de Atatürk ve Etnografya Müzesi olarak ziyarete açılmıştır. Müzedeki etnografik eserlerin 13 Mayıs 1988’de açılan yeni etnografya müzesine taşınmasından sonra da müzenin ismi Atatürk Müzesi olmuştur.

Neo-Klasik üsluptaki bu yapı bodrum, zemin, birinci kat ve çatı katından meydana gelmiştir. Kâgir yapı 582 m2’lik bir alanı kaplamakta olup, dikdörtgen planlıdır. Arka cephesi revaklı olup, birinci katta bir cumbası bulunmaktadır. Müzenin zemin katı mermer plakalarla kaplıdır.

Müzenin zemin katında 34.5 m2’lik Uşak halısı, nişler içerisinde mermer heykeller, büyük boy kristal bir ayna ve Atatürk büstü bulunmaktadır. Birinci kata çıkan merdivenlerin başında iki adet tunçtan şövalye heykeli, merdiven sahanlığında da büyük bir Atatürk portresi bulunmaktadır.

Müzenin birinci katı Atatürk’e ayrılmıştır. Burada toplantı salonu, Atatürk’ün çalışma odası ile yatak odası, misafir odası, berber odası, muhafız odası, kabul odası, bekleme odası, kütüphane, yemek odası ve banyo bulunmaktadır. Toplantı salonunun ortasında yeşil çuha örtülü bir rulet masası ile etrafında 12 sandalyeli bir masa bulunmaktadır. Yatak odasında maun bir karyola iki komedin, iki kadife koltuk, bir kanepe, bir şezlong, bir markiz ve üç dolap bulunmaktadır. Çalışma odasında ise meşe kaplama çalışma masası ve üzerinde Atatürk’ün kullandığı yazı takımları, ayrıca çeşitli heykeller, vazolar ve yağlı boya tablolara yer verilmiştir.

1.Kordon (Atatürk Caddesi) No:24 Alsancak
Tel : (0232) 464 80 85
Faks: (0232) 446 82 58

Devlet Resim ve Heykel Müzesi (Merkez)

İzmir Mithat Paşa Caddesi’nde bulunan Devlet Resim Heykel Müzesi ilk kez Kültür Park içerisinde 9 Eylül 1952’de galeri olarak açılmış, daha sonra da Atatürk Bulvarı’ndaki yeni yerine taşınmıştır. Günümüzde Devlet Resim ve Heykel Müzesi Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü yönetimindedir.

İzmir’de plastik sanatlar alanında yapılan ilk çalışma olan bu galeride İzmirli sanatçılar eserlerini sergileme olanağını bulmuşlardır. Bunun yanı sıra galeride amatörlere yönelik resim kursları da düzenlenmektedir. Bu galeri 1973 yılında Turgut Pura’nın çabaları ile müzeye dönüşmüş, Konak Mithat Paşa Caddesi’ndeki bugünkü yerine taşınmıştır. Müzenin zengin bir resim ve heykel koleksiyonları bulunmaktadır.

Müzede Tanzimat’tan günümüze kadar gelen Türk sanatçılarına ait toplam 348 adet resim ile 31 adet heykel ve seramik bulunmaktadır. Bu koleksiyonların başında Şeker Ahmet Paşa, Hoca Ali Rıza, Hikmet Onat ve İbrahim Çallı gibi resim ustalarının eserleri gelmektedir.

Müzenin teşhir ve sergi salonları dışında bir ihtisas kütüphanesi, iki galerisi ile sanat atölyeleri bulunmaktadır. Burada açılan kurslara iki yıl devam eden kursiyerlere sertifika verilmektedir.

Mithat Paşa Cad. No:9 Konak
Tel : (0232) 446 57 71
Faks : (0232) 441 05 26

İzmir Tarih Ve Sanat Müzesi (Merkez)

İzmir Kültürpark’ta bulunan Tarih ve Sanat Müzesi İzmir Belediyesi ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında yapılan bir protokol uyarınca 2004 yılında kurulmuştur. İzmir Belediye Başkanı Ahmet Piriştina’nın çabaları ile kurulan bu müzedeki eserlerin bir kısmı protokol uyarınca İzmir Arkeoloji Müzesi’nden buraya getirilmiştir. Müze İzmir Arkeoloji Müzesi yönetimindedir.

Müzede taş eserler, seramik ve değerli eserler olmak üzere üç ayrı bölüm bulunmaktadır. Bu eserlerin büyük bir kısmı İzmir ve çevresindeki kazılarda ele geçmiştir.

Taş eserler bölümü müzenin zemin katında bulunmakta olup, burada Arkaik, Klasik, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait heykeltıraşı eserler ile mimari parçalar sergilenmiştir. Bu eserlerin sergilendiği salonun bir bölümü Smyrna’ya ayrılmış burada Smyrna heykeltıraşlık Okulunun eserleri ile onun etkisi altında yapılan eserler sergilenmektedir. Ayrıca Helenistik ve Roma çağına ait yöresel özellikler taşıyan farklı lahit ve mezar stelleri de iki ayrı mekânda sergilenmektedir. Müzede Agoraya ayrılan bölümde Agoradan çıkarılan heykeltıraşı ve mimari eserler ile yazıtlar ayrı bir bölümü meydana getirmiştir. Bunun yanı sıra zemin kattaki iki salon olimpiyat oyunlarına ve gladyatör dövüşlerine ait eserlere ayrılmıştır. Burada teşhir edilen eserlerden ve yazıtlardan bu tür oyunların İzmir yöresinde uzun süre yapıldığı da anlaşılmaktadır.

Müzenin ikinci katı Miletos, Metropolis ve Aphrodisias gibi antik kentlerden çıkarılan eserlere ayrılmıştır. Burada mitolojik tanrı, tanrıça, imparator ve kahramanlara ait heykeller sergilenmektedir.

Müzenin seramik eserler bölümünde Prehistorik Dönemden başlayarak Bizans dönemine kadar ulaşan uzun bir zaman süreci içerisinde yapılmış olan keramikler sergilenmektedir. Bunların büyük çoğunluğu İzmir yöresindeki antik kentlerde yapılan kazılarda ortaya çıkan eserlerdir. Tarih boyunca önemli bir ticaret merkezi olan İzmir’e kara ve deniz yolu ile getirilmiş diğer kültürlere ait keramiklere de burada yer verilmiştir. Müzenin üst katı Bayraklı kazılarına ayrılmış ve 7000 yıllık geçmişi olan bu yerleşim alanına ait keramikler kronolojik olarak burada sergilenmiştir.

Müzenin kıymetli eserler bölümünde İzmir ve yöresine ait MÖ. VI. yüzyıldan başlayarak Osmanlı döneminin sonlarına kadar gelen zaman süreci içerisinde basılmış altın, gümüş ve bronz sikkeler yer almaktadır. Bu bölümün bulunduğu salonun ortasındaki kapalı mekân hazine dairesine ayrılmıştır. Burada Erken Tunç Çağından Bizans döneminin sonuna kadar tarihlenen altın, gümüş ve değerli taşlardan oluşan takılar sergilenmiştir. Bunların yanında da pişmiş toprak, cam ve maden eserler ayrı vitrinler içerisinde teşhir edilmiştir.

Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi (APİKAM) (Merkez)

İzmir Kent Arşivi ve Müzesi, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı merhum Ahmet Piriştina’nın 1999 yılındaki seçimlere girerken hazırladığı bildirgede, yapmayı taahhüt ettiği projeler arasında bulunuyordu. Bu projenin uygulanmasına, arşiv ve müzenin bilimsel kriterlere göre yapılandırma projesi 2000 yılında başlatıldı. Araştırma merkezine yer olarak da 1932 yılında inşa edilen İzmir İtfaiyesi Merkez Binası seçildi.

Mimarı Mesut Özok olan İtfaiye binası 1930–1932 yılları arasında yapılmış olup, Cumhuriyet döneminin mimari özelliklerini taşımaktadır.

Kent Arşivi ve Müzesi’nin ortaya çıkmasında Ahmet Piriştina’nın büyük emeği ve desteği bulunmaktadır. Kentsel hizmet üretme bakımından yeni bir anlayışı da temsil eden bu müzeye merhum belediye başkanının özel ilgi ve katkısı nedeniyle İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından ismi, Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi (APİKAM) olarak değiştirilmiştir.

İtfaiye binasının restorasyonuna 8 Şubat 2002’de başlanmış, restorasyon ve sergi çalışmaları tamamlandıktan sonra da 10 Ocak 2004’te de ziyarete açılmıştır. Bugün Kent Müzesi Arşivi ve Müzesi olan bu binada 1932’den 2001 yılına kadar geçen zaman sürecini arşiv ve görsel olarak tanıtan belgeler bulunmaktadır.

Müze APİKAM’ın zemin katında yer almaktadır. Kent Müzesi, kentin görsel tarihini yansıtan ve belirli zaman aralıkları ile yenilenen sergilerin düzenlendiği kültürel bir kuruluştur. Müzedeki sergiler, günümüz müzecilik anlayışını göz önünde bulundurarak “Okunur Müze” tarzında tasarlanmakta; bunun yanı sıra objelerle de zenginleştirilmektedir.

İzmir Ticaret Tarihi Müzesi (Merkez)

İzmir Ticaret Odası, İzmir yöresinin tarih boyunca önemli bir ticaret merkezi olması ve aynı zamanda da kara ve deniz ticaretinin ana merkezi konumunda oluşunu göz önünde bulundurarak, İzmir Ticaret Odası Müzesi'ni kurmuştur.

Tarih boyunca önemli bir ticaret merkezi olan İzmir’de Cumhuriyetin kuruluşunda Atatürk tarafından 1923 yılında İktisat Kongresi düzenlenmiş ve bu kongrede yeni Türk Cumhuriyetinin ekonomik temelleri atılmıştır. Bu yönden Ticaret Odası Müzesi ayrı bir önem taşımaktadır.

Müzenin girişinde MS. I. yüzyıla ait Roma ticaret gemisi maketine yer verilmiştir. Ayrıca antik çağlarda gemilerdeki yük taşımacılığında ve geminin dengelenmesinde kullanılan amphoraların istiflenme biçimleri de gösterilmiştir. Müzeyi ortadan ikiye bölen bu geminin sol tarafında XVII. Yüzyıldaki İzmir’in maketine yer verilmiştir. Buradaki vitrinler içerisinde de Prehistorik, Arkaik, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait pişmiş topraklar, keramikler ve heykeller sergilenmiştir. Ayrıca kandiller, metal ağırlıklar, mühürler ve çeşitli cam eşyalar ile elektron, altın, gümüş ve bronz sikke koleksiyonları da onları tamamlamıştır.

Müze duvarlarında bilgi panolarına yer verilmiş, burada Anadolu Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi İzmir ticareti ile ilgili fotoğraf ve çizimler ile yörenin ticaret tarihi anlatılmıştır. İzmir’in Müslüman, çeşitli dinlere mensup toplumlar ve yabancı devletler ile birlikte ortaklaşa yapmış oldukları ticaret burada detayları ile gözler önüne serilmiştir. Bunun yanı sıra XIX. yüzyıla ait bir harita üzerinde de kara ve ticaret yolları, İzmir-Aydın ve İzmir-Kasaba demir yolları gösterilmiştir. Atatürk’ün İzmir’de düzenlediği İktisat Kongresi’ne ait fotoğraflar da yine duvardaki panolar üzerinde yer almaktadır.

Selçuk Yaşar Resim Müzesi (Merkez)

İzmir Alsancak, Cumhuriyet Bulvarı’nda Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı tarafından restore edilen eski bir İzmir evinde 1985 yılında Selçuk Yaşar Resim Müzesi kurulmuştur.

Özel bir resim müzesi olan bu müzenin her yıl düzenlediği resim yarışmalarında ödül alan tablolar ve bunun dışındaki sanatçılardan satın alınan resimlerle önemli bir koleksiyon oluşturulmuştur.
Müzenin sergi salonu dışında alt katta da her yıl periyodik resim sergileri düzenlenmektedir.

Cumhuriyet Bulvarı No.252 Alsancak
Tel: (0232) 422 65 32